Son yılların gözdesi haline gelen 4x4 aktarmalı SUV'lar ve crossoverlarla birlikte bu modellerin arazi yeteneklerini gösteren tırmanma kabiliyeti, yaklaşma uzaklaşma açıları ve rampa açısı terimleriyle daha fazla karşılaşıyoruz. Üreticiler 4x4 arazi araçlarına özgü (pikaplar da dahil) olan tırmanma eğimini derece olarak belirtirken karayolları yetkilileri ise bu değeri yüzde (%) olarak veriyorlar.
Peki, eğimin yüzde veya açı olarak verilmesi otomobiller adına ne ifade ediyor? Öncelikle eğimli bir yolda aracı etkileyen kuvvetler artar. Araç, hareketsizken üzerindeki ağırlığıyla birlikte yerçekimi kuvveti varken, araç hareket ettiğinde hızın da etkisiyle sürtünme kuvveti ve tekerleklerde yuvarlanma direnci artar. Araç, eğimli bir yolu tırmanırken ise yolun açısı yani tırmanma açısına paralel olarak yokuş direnci de oluşur. Yokuşun eğimine paralel olarak yokuş direnci de yükselirken aracın yokuş direncini yenebilmesi için yokuş tırmanma yeteneğinin de yüksek olması gerekir. Aracın yokuş tırmanma yeteneğiyse; ağırlık dağılımına, ağırlık merkezine, motor gücüne, aktarma yapısına, süspansiyon özelliklerine, şanzıman türüne, hatta dişli oranına bağlıdır. Bunların sonucunda 4x4 aktarmalı bir araç yüzde 100 yani 45 dereceye tırmanırken bu rakam benzer bir rakibinde ise yüzde 70 yani 35 derecedir. Eğim hesabı ise özetle düşey olarak gidilen mesafenin yatay mesafeye oranı olarak tanımlanabilir. Kabaca eğimin hesabı için geometrideki dik üçgen kullanılır. Dik üçgende tırmandığımız yolun yere olan yüksekliği, yani rakımı, üçgenin tabanına kat edilen uzaklığa bölündükten sonra 100 ile çarpılır ve yokuşun eğimini yüzde olarak bulup açıya çevrili. Bu çok basit hesaba göre araçla yokuşu tırmandığımızda ulaşacağımızyolun rakımının 10 metre olduğunu farz edersek 10 metre de yere göre mesafe kat edip iki rakamı birbirine böldüğümüzde 1 çıkar ve bunu da 100 ile çarptığımızda yüzde 100'ü elde ederiz. Bu eğimin açısal değeri ise tanjanta göre 45 dereceye denk gelir. Başka bir örnekle bir dağ yolunda araç zemine göre 30 metre yol kat ederken 10.9 metre rakıma ulaştığını farz edelim.
Tepe noktasındaki 10,9'u 30'a bölerek 100 ile çarptığımızda 0.36, yani yüzde 36'lık bir eğim ortaya çıkar. Bunun da tanjantını alırsak 19,96 derece olur. 20 derecenin üzerindeki eğimler ise aslında oldukça diktir. Çünkü otoyollar maksimum yüzde 6 (3.43 derece) olacak şekilde çizilirken eğimin yüzde 10'a (5.71 dereceye) çıktığı noktalarda "Tehlikeli İniş" veya "Tehlikeli Çıkış" olduğunu belirten uyarı tabelalarına da rastlayabiliriz. Aracınızla hareket halindeyken yüzde 60 derecelik bir eğimle karşılaştınız. O zaman yüzde 60 yerine 0,60 yazıp hesap makinesi veya bilgisayarlardaki Tanjant Inverst tuşuna basarak açının değerinin 30,96 olduğunu bulabilirsiniz
Yazı: Baturhan Boyacılar
KAYNAK: otohaber Crossover/SUV
